Ô nhiễm môi trường đất là gì ? các nguyên nhân
Ô nhiễm môi trường đất là gì ? là tình trạng các đặc tính của đất bị thay đổi do nồng độ các chất ô nhiễm trên đất cao làm ảnh hưởng tới đa dạng sinh học và gây nguy hiểm đến sức khỏe.
Ô nhiễm môi trường đất là sự tích tụ các chất độc hại, hóa chất, hay các chất gây ô nhiễm trong đất, làm thay đổi cấu trúc và chức năng tự nhiên của đất. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và các sinh vật sống khác.
Các chất gây ô nhiễm môi trường đất bao gồm bao gồm kim loại, ion vô cơ và muối (ví dụ: phốt phát, cacbonat, sunfat, nitrat) và nhiều hợp chất hữu cơ (như lipid, protein, DNA, axit béo, hydrocacbon, PAH, rượu, v.v.)
Những đặc điểm mà ta có thể thấy ở môi trường đất bị ô nhiễm là đất bị khô cằn, có màu xám hoặc đỏ không đồng đều, xuất hiện các hạt màu trắng và hạt sỏi có lỗ trong đất.
Thực trạng ô nhiễm môi trường đất
Ô nhiễm đất là một mối đe dọa toàn cầu đặc biệt nghiêm trọng ở các khu vực, trong đó có Việt Nam.
Tại Việt Nam, ô nhiễm môi trường đất là một thực trạng đáng báo động. Hầu hết đất tại các khu vực độ thị tại Việt Nam đều bị ô nhiễm nặng. Rác thải tràn ngập khắp mọi nơi, khiến vùng đất xung quanh ô nhiễm nặng nề. Đồng thời, đất có hàm lượng kim loại nặng gây ảnh hưởng tới tới sức khỏe con người cũng như hệ sinh thái.
Các vùng đất đang bị ô nhiễm nặng nề như Làng nghề dệt vải Hà Đông, Khu công nghiệp An Khánh…
Ô nhiễm môi trường đất không chỉ ảnh hưởng tới các nước đang phát triển như ở Việt Nam, ở những nước như Nhật Bản, Mỹ… cũng gặp các vấn đề tương tự. Ở Anh ghi nhận 300 vùng với diện tích 10.000ha bị ô nhiễm, hay ở bang Minas Gerais của Brazil bị ô nhiễm đất với 60 triệu m3 do vỡ đập bị ảnh hưởng…
Nguyên nhân gây ô nhiễm đất
Có nhiều nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất như:
– Do quá trình làm nông nghiệp: Đất của các loại cây trồng bị ô nhiễm ở mức độ lớn vì người dân sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón, thuốc diệt cỏ, bùn, mảnh vụn và phân bón…
– Tác nhân sinh học: Các tác nhân sinh học hoạt động bên trong đất để đưa phân và bùn đã tiêu hóa (đến từ phân người, chim và động vật) vào đất đều có nguy cơ gây hại cho đất.
– Chất thải đô thị: Chất thải đô thị bao gồm rác và vật liệu vụn, bùn khô và nước thải từ chất thải sinh hoạt và thương mại… đều có thể gây ô nhiễm đất.
– Chất thải công nghiệp: Các ngành công nghiệp như chê biến giấy, nhà máy lọc dầu, nhà máy đường, ngành công nghiệp dầu mỏ và các ngành khác, nếu không xử lý chất thải mà bị tuồn ra ngoài sẽ gây ảnh hưởng nặng nề tới đất xung quang.
– Chất ô nhiễm phóng xạ: Nhiều vụ vỡ nhà máy hạt nhân đã ảnh hưởng tới một diện tích đất rộng lớn bởi các chất phóng xạ như Radium, Thorium, Uranium, Nitrogen,… Chúng xâm nhập vào đất và tạo ra các hiệu ứng độc hại.
Hậu quả của việc ô nhiễm đất
Các chất độc hại lắng đọng trên bề mặt trái đất gây hại cho sức khỏe và ảnh hưởng đến chất lượng thực phẩm, nước và không khí. Các tác động của ô nhiễm đất như:
Thiệt hại cho sức khỏe
Ô nhiễm đất có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, bắt đầu bằng nhức đầu, buồn nôn, mệt mỏi, phát ban da, kích ứng mắt và có khả năng dẫn đến các tình trạng nghiêm trọng hơn như tắc nghẽn thần kinh cơ, tổn thương thận và gan và các dạng ung thư khác nhau.
Điều này có thể do:
– Các chất ô nhiễm trong đất xâm nhập vào cơ thể chúng ta thông qua việc tiêu thụ thức ăn, khiến bệnh tật xuất hiện. Cây được trồng trực tiếp trên đất bị ô nhiễm cũng sẽ nhiễm độc các chất hóa học trong cây.
– Ngoài ra, con người có thể bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm đất do hít phải khí phát ra từ đất di chuyển lên trên hoặc do hít phải vật chất bị gió xáo trộn.
Hơn nữa, sự lây lan của kháng sinh trong môi trường làm tăng khả năng kháng thuốc của mầm bệnh đối với các loại thuốc này.
Làm giảm chất lượng nguồn nước ngầm
Hóa chất từ đất ô nhiễm thẩm thấu vào nguồn nước ngầm, gây ra tình trạng ô nhiễm nước, ảnh hưởng đến sức khỏe của con người và động vật.
Năng suất cây trồng kém
Ô nhiễm đất gây nguy hiểm cho vấn đề lương thực thế giới bằng cách giảm số lượng và chất lượng thu hoạch.
Biến đổi khí hậu
Theo báo cáo trong thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 21, thoái hóa đất đã giải phóng từ 3,6 đến 4,4 tỷ tấn CO2 vào khí quyển.
Ô nhiễm nước và không khí
Suy thoái đất ảnh hưởng đến chất lượng không khí và nước, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.
Tuyệt chủng một số loại động vật
Điều này xảy ra bởi vì hầu hết các chất gây ô nhiễm đất có trong đất được thực vật chiết xuất cùng với nước mỗi khi chúng ăn.
Biện pháp khắc phục ô nhiễm đất
Hiện nay chưa có các biện pháp xử lý đất bị ô nhiễm, tuy nhiên một số cách dưới đây có thể ngăn ngừa tình trạng này:
– Xử lý rác thải và xử lý nước thải
– Tái chế pin đúng cách.
– Sử dụng phân hữu cơ và nếu sử dụng thuốc hóa học cần hạn chế tối, cần vứt bỏ vỏ thuốc ở những nơi được phép cho mục đích này.
– Khuyến khích mô hình sản xuất thân thiện với môi trường hơn cho công nghiệp, trồng trọt và chăn nuôi. Tuyên truyền tác hại của ô nhiễm đất với những người nông dân.
– Hoàn thiện quy hoạch đô thị và quy hoạch giao thông
– Cải thiện việc quản lý chất thải khai thác mỏ, phục hồi cảnh quan và bảo tồn lớp đất mặt.
– Thu hút sự tham gia của các cộng đồng và người dân bản địa trong việc thiết kế, thực hiện và đánh giá quản lý đất và đất bền vững.
Trồng rừng
Trồng rừng là một giải pháp quan trọng để cải thiện chất lượng đất và bảo vệ hệ sinh thái:
- Trồng cây xanh: Tăng cường việc trồng cây xanh và bảo vệ rừng hiện có để cải thiện khả năng giữ nước và chống xói mòn đất.
- Khôi phục các khu rừng bị tàn phá: Triển khai các dự án phục hồi rừng tại những khu vực bị chặt phá hoặc suy thoái để tạo điều kiện cho sự phục hồi của đất.
- Bảo vệ đa dạng sinh học: Đảm bảo sự tồn tại của các loài động thực vật trong rừng, góp phần duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái.
Bài Viết Liên Quan: