Mục lục bài viết

20 nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước

Ô nhiễm nguồn nước hay môi trường nước đang ở mức báo động tại Việt Nam, với hàng loạt các kênh rạch và sông nước đen bốc mùi hôi thối. do ảnh hưởng của sự phát triển công nghiệp, sự vô ý thức của cộng đồng. nên tình trạng suy giảm nguồn nước sạch hiện nay đang ở mức cực kỳ nguy cấp. Nguồn nước sạch dùng trong sinh hoạt của con người ngày càng cạn kiệt nên tài nguyên nước ngày càng trở nên khan hiếm.

Do đó việc bảo vệ môi trường nước là hết sức bức thiết và cần cả cộng đồng vào cuộc chung tay. Đây không phải là việc của một vài cá nhân có thể làm được

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 2,1 tỷ người trên toàn cầu không có nước sạch để sử dụng. Ô nhiễm nước đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất đối với sự phát triển bền vững của nhân loại trong thế kỷ 21

Theo Bộ Y Tế thì hiện nay tình trạng người dân bị cách bệnh liên quan đến da liễu ngày một tăng, nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp liên quan đến nguồn nước sinh hoạt đang sử dụng.

Các bệnh về da có thể kể đến là: Viên da dị ứng – là bệnh mà nguyên nhân chủ yếu và trực tiếp là do nguồn nước tắm giặt không sạch, có lẫn tạp chất, hoặc hóa chất còn tồn dư. Lâu ngày sử dụng nên bị các bệnh về da.

Hiện trạng ô nhiễm môi trường nước hiện nay

Theo báo cáo ô nhiễm môi trường nước của UNEP, có tới 60% dòng sông của châu Á – Âu – Phi bị ô nhiễm sinh vật và ô nhiễm hữu cơ.
Tình trạng ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam cũng không chỉ xảy ra ở nông thôn, mà ô nhiễm nhiễm môi trường nước ở Thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, các tỉnh lân cận cũng rất nghiêm trọng.

Ví dụ dẫn chứng về ô nhiễm môi trường nước ở nước ta hiện nay tại Thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh:

Tại Thành phố Hà Nội: Khoảng 500.000– 400.000 m3 nước thải và hơn 1.000m3 rác thải xả ra mỗi ngày, nhưng chỉ 10% được xử lý, số còn lại xả trực tiếp vào sông ngòi gây ô nhiễm nước khiến cá chết hàng loạt ở Hồ Tây, mức độ ô nhiễm rộng khắp 6 quận (Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Cầu Giấy, Tây Hồ).
Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Ô nhiễm môi trường nước điển hình nhất là ở dòng kênh Tham Lương, có tới khoảng 500.000m3 nước thải/ngày từ các nhà máy bột giặt, giấy, nhuộm.

Những số liệu về ô nhiễm môi trường nước được dẫn chứng ở trên sẽ không ngừng gia tăng mỗi ngày nếu chúng ta không nhanh chóng xác định nguyên nhân và có biện pháp giảm thiểu, loại trừ

Các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước

Ô nhiễm nguồn nước do rác thải trong sinh hoạt

Hiện nay, các phương tiện thông tin đại chúng đề cập ngày càng nhiều tới vấn đề rác thải nhựa trong sinh hoạt. Vấn nạn này đã, đang và không ngừng là tác nhân gây ô nhiễm nguồn nước rất nghiêm trọng. Vậy rác thải nhựa là do đâu? Do chính lối sống sinh hoạt, thói quen tiêu thụ quá nhiều đồ nhựa của con người.

Nhận thức được việc rác thải nhựa là mối đe dọa của toàn nhân loại, những năm trở lại đây, nhiều người đã có ý thức hơn trong việc sử dụng đồ nhựa và tiết giản đồ đạc. Xu hướng sống xanh và bảo vệ môi trường năm 2021 cũng như việc giữ gìn sức khỏe của công đồng được đề cao hơn bao giờ hết.

Ô nhiễm nguồn nước từ rác thải y tế

Ở Việt Nam, các con số thống kê hiện nay cho thấy đa số các bệnh viện và cơ sở y tế trên cả nước đều chưa có được hệ thống xử lý nguồn nước thải đạt yêu cầu.

Bạn hãy tưởng tượng rằng: Với lượng bệnh nhân rất lớn được tiếp nhận tại các bệnh viện cùng các biện pháp xử lý khám chữa bệnh và dịch vụ y tế. Nếu các cơ sở này không có phương hướng rác thải dụng cụ, thiết bị y tế đúng cách thì quả là mối nguy với môi trường.

Ô nhiễm nguồn nước do quá trình tăng dân số

Dễ hiểu sự bùng nổ dân số trở thành nguyên nhân làm ô nhiễm nguồn nước. Khi con người ngày càng nhiều trên trái đất dân số tăng vọt kéo theo rất nhiều hệ lụy liên quan tới nhu cầu ăn uống, sinh hoạt, đi lại, xây dựng, sản xuất nông nghiệp, công nghiệp.

Ô nhiễm do các điều kiện của tự nhiên

Lũ lụt, gió bão, tuyết tan, hạn hán,… là những tác nhân ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước trên trái đất. Chắc hẳn điều này ai trong chúng ta cũng đều cảm nhận được.

Song song với những tác nhân gây ô nhiễm này thì hiện tượng động thực vật chết cũng ảnh hưởng rất lớn đến nguồn nước trong tự nhiên. Cụ thể như: Ao, hồ, sông, suối, nguồn nước ngầm, nước mưa và cả nước biển nữa cũng đều bị ảnh hưởng.

Ô nhiễm nguồn nước do quá trình sản xuất nông nghiệp

Nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường nước đầu tiên bắt nguồn từ các hoạt động sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi. Theo đó, các loại thức ăn thừa không qua xử lý, phân và nước tiểu của vật nuôi xả trực tiếp ra ngoài chính là những tác nhân dễ dàng nhận thấy nhất.

Bên cạnh đó, trong quá trình sản xuất nông nghiệp, việc người sân sử dụng các hóa chất bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, diệt cỏ,… vượt quá liều lượng được khuyến cáo cũng chính là các yếu tố gây ô nhiễm môi trường nước mặt và nước ngầm do hóa chất bị tồn dư.

Ô nhiễm nguồn nước là mặt trái của quá trình sản xuất công nghiệp

Nước thải công nghiệp, nước thải sản xuất, nước thải khu công nghiệp và rác thải từ hoạt động sản xuất công nghiệp phần lớn đều được xả trực tiếp ra ao, hồ, sông suối mà chưa qua xử lý. Do đó, đây cũng chính là một trong các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước điển hình nhất.

Trong nước thải công nghiệp có rất nhiều các anion gây ô nhiễm môi trường nước là Cl-, SO4₂-, PO4₃, Na+, K+ và vô số các hợp chất kim loại nặng mang độc tính cao như Hg, Pb, Cd, As, Sb, Cr, F… chúng sẽ hòa tan trong nước, khiến nguồn nước bị thay đổi tính chất theo chiều hướng có hại.

Ô nhiễm nguồn nước do quá trình đô thị hóa

Trong 7 nguyên nhân gây ra ô nhiễm nguồn nước được đề cập trong bài viết, không thể không kể đến yếu tố đô thị hóa. Sự đô thị hóa là quá trình tất yếu của phát triển xã hội. Bất cứ quốc gia nào trên con đường phát triển cũng phải trải qua và sống chung với điều này.

Đất đai quy hoạch thành chung cư, tòa nhà cao ốc, cây cối bị chặt để xây nhà, xây đường, cầu vượt. Quá trình đô thị hóa nhanh chóng đã tháo gỡ bộ mặt của tự nhiên và thay vào đó là sự sầm uất, biểu hiện của cuộc sống hiện đại, của kinh tế phát triển.

Chất thải công nghiệp

Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi ngày các khu công nghiệp ở Việt Nam thải ra khoảng 1 triệu m3 nước thải công nghiệp. 70% lượng nước thải công nghiệp không qua xử lý hoặc xử lý không đạt tiêu chuẩn trước khi thải ra môi trường. Nước thải công nghiệp chứa nhiều chất độc hại như:

Kim loại nặng: chì, thủy ngân, cadimi, asen…
Hóa chất hữu cơ: dầu mỡ, dung môi, thuốc trừ sâu, PCBs…
Các chất dinh dưỡng: nitơ, photpho gây phú dưỡng nguồn nước.

Nước thải sinh hoạt

Theo thống kê, mỗi ngày dân cư đô thị thải ra khoảng 3 triệu m3 nước thải sinh hoạt. Hầu hết lượng nước này không được xử lý mà xả thẳng ra môi trường. Nước thải sinh hoạt chứa nhiều chất hữu cơ, chất rắn lơ lửng, các loại vi khuẩn gây bệnh như E.coli, Salmonella…Nước thải sinh hoạt nếu không xử lý sẽ gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Theo báo cáo của Bộ Y tế, mỗi năm có hàng triệu người mắc các bệnh liên quan đến nguồn nước như tiêu chảy, tả, thương hàn, viêm gan A…

Hoạt động khai thác

Khai thác khoáng sản, đặc biệt là khai thác than đá, là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng. Nước thải từ các mỏ than chứa hàm lượng cao các kim loại nặng, axit và các chất rắn lơ lửng.

Ví dụ: Tại Quảng Ninh, nơi tập trung nhiều mỏ than, nguồn nước mặt và nước ngầm đã bị ô nhiễm nặng. Năm 2017, có đến 80% số giếng khoan ở đây có hàm lượng sắt, mangan, chì vượt ngưỡng cho phép.

Sự cố tràn dầu

Sự cố tràn dầu do tai nạn tàu chở dầu hoặc rò rỉ đường ống dẫn dầu gây ô nhiễm nghiêm trọng cho nguồn nước và hệ sinh thái biển. Dầu tràn trên mặt nước ngăn cản sự trao đổi oxy, làm chết các sinh vật biển.T

heo thống kê, mỗi năm trên thế giới xảy ra khoảng 10 vụ tràn dầu lớn với lượng dầu tràn từ 700 tấn trở lên. Một số vụ tràn dầu nghiêm trọng nhất trong lịch sử như vụ Deepwater Horizon năm 2010 ở Vịnh Mexico làm tràn 780.000 m3 dầu, gây thiệt hại nặng nề cho môi trường biển.

Đốt nhiên liệu hóa thạch

Việc đốt nhiên liệu hóa thạch như than đá, dầu mỏ thải ra môi trường một lượng lớn khí CO2, NOx, SOx và các hạt bụi mịn. Các khí này khi kết hợp với hơi nước trong khí quyển sẽ tạo thành mưa axit.

Sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu

Lạm dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp là nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng. Khi trời mưa, phân bón và thuốc trừ sâu sẽ bị rửa trôi theo nước chảy vào ao hồ, sông ngòi.Việt Nam hiện đang sử dụng khoảng 11 kg thuốc BVTV/ha/năm, cao gấp 5-10 lần so với các nước phát triển. Tồn dư thuốc BVTV trong nguồn nước gây độc cho thủy sinh vật, làm mất cân bằng hệ sinh thái.

Ngoài ra người dân làm nông nghiệp còn phun các loại thuốc trừ sâu bị cấm vì độc hại, và phun quá liệu lượng gây ô nhiễm nguồn nước và đất nghiêm trọng

Sự nóng lên toàn cầu

Biến đổi khí hậu và sự nóng lên toàn cầu đang gây ra những tác động tiêu cực đến nguồn nước. Theo báo cáo của IPCC, nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng khoảng 1,1°C kể từ thời kỳ tiền công nghiệp.Nhiệt độ tăng cao làm nóng chảy các khối băng ở Bắc Cực và Nam Cực, dẫn đến nước biển dâng. Theo NASA, mực nước biển trung bình toàn cầu đã tăng 101,6 mm trong giai đoạn 1993-2021. Nước biển dâng xâm nhập vào các nguồn nước ngọt ven biển, gây nhiễm mặn.

Nhiệt độ nước tăng cũng làm giảm hàm lượng oxy hòa tan, ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh. Một nghiên cứu cho thấy cứ tăng 1°C sẽ làm giảm 5% lượng oxy trong nước. Nhiều loài cá, tôm, cua không thể sống sót trong môi trường nghèo oxy.

Chất thải phóng xạ

Rò rỉ phóng xạ từ các nhà máy điện hạt nhân và cơ sở nghiên cứu hạt nhân có thể gây ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng. Chất thải phóng xạ chứa các đồng vị phóng xạ như Uranium, Thorium, Radium, Cesium, Strontium có chu kỳ bán rã lên đến hàng nghìn năm.

Ví dụ: Thảm họa hạt nhân Fukushima năm 2011 đã làm rò rỉ một lượng lớn nước nhiễm phóng xạ ra Thái Bình Dương. Năm 2013, Tepco thừa nhận có 300 tấn nước nhiễm xạ rò rỉ mỗi ngày. Nhiều loài cá ở vùng biển Fukushima bị nhiễm Cesium vượt ngưỡng an toàn.

Rò rỉ từ bãi rác

Nước rỉ rác từ các bãi chôn lấp rác thải là một nguồn gây ô nhiễm nước ngầm đáng kể. Nước rỉ rác chứa nhiều chất độc hại như kim loại nặng, hóa chất hữu cơ, hợp chất nitơ, vi khuẩn gây bệnh…

Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 28 triệu tấn rác thải sinh hoạt. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 30% bãi rác đảm bảo tiêu chuẩn về chống thấm, thu gom và xử lý nước rỉ rác. Điều này đồng nghĩa nguy cơ nước rỉ rác ngấm xuống tầng nước ngầm là rất cao.

Xác động vật

Việc vứt bỏ xác động vật chết do dịch bệnh xuống sông hồ có thể lây lan mầm bệnh, gây ô nhiễm nguồn nước. Quá trình phân hủy xác động vật cũng làm gia tăng hàm lượng các chất hữu cơ, làm giảm nồng độ oxy hòa tan trong nước.

Ví dụ: Năm 2019, dịch tả lợn châu Phi bùng phát mạnh ở Việt Nam khiến gần 10 triệu con heo bị tiêu hủy. xác lợn được thải bỏ xuống sông, ao, hồ gây ô nhiễm nghiêm trọng. Nhiều nơi nước bốc mùi hôi thối, xuất hiện váng dầu mỡ động vật.

Phú dưỡng hóa

Nồng độ cao các chất dinh dưỡng như nitơ, photpho trong nước sẽ kích thích tảo và thực vật thủy sinh phát triển mạnh mẽ, gây ra hiện tượng phú dưỡng. Khi tảo chết đi, quá trình phân hủy sẽ tiêu thụ lượng lớn oxy hòa tan, dẫn đến thiếu oxy cho các sinh vật thủy sinh khác.

Phú dưỡng cũng khiến một số loài tảo độc như tảo lam, tảo đỏ phát triển, tiết ra các độc tố gây chết động vật. Năm 2016, hiện tượng tảo nở hoa ở Florida (Mỹ) khiến 300 tấn cá chết, thiệt hại hơn 8 triệu USD.

Mưa axit

Khí thải từ các nhà máy công nghiệp, phương tiện giao thông chứa các oxit của lưu huỳnh và nitơ. Các oxit này kết hợp với hơi nước tạo thành axit sunfuric và axit nitric, sau đó rơi xuống mặt đất theo nước mưa, tạo thành mưa axit.Mưa axit có pH thấp, thường < 5, gây hại cho hệ sinh thái thủy sinh. Mưa axit hòa tan các kim loại nặng trong đất như nhôm, chì, thủy ngân vào nguồn nước, ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Theo EPA, tại Mỹ mưa axit đã làm suy thoái 75% ao hồ ở dãy Appalachian và 50% ao hồ ở vùng Adirondack. Nhiều loài cá như cá hồi, cá tuyết không thể sinh sản ở môi trường nước axit.

Các biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường nước

Cần nâng cao ý thức sử dụng và xử lý rác thải của người dân

Đây có thể coi là yếu tố quyết định tới việc cải thiện và bảo vệ nguồn nước trong tự nhiên. Đa số người dân đều cho rằng việc thiếu ý thức với môi trường mình làm chỉ là “muối bỏ biển” và tác động rất nhỏ đến môi trường.

Tuy nhiên, có một bài toán mà thực tế chúng ta đang phải đối mặt, đó là tình trạng rác thải nhựa khổng lồ trên biển là một minh chứng sống. Mọi quy tụ rác thải đều đổ về biển, đại dương, ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường và các sinh vật biển.

Vì vậy, giáo dục ý thức và trách nhiệm của mỗi người đối với các thế hệ tương lai là vấn đề then chốt và cần thiết. Làm sao để người dân thay đổi suy nghĩ đó, thay đổi thói quen đó thì mọi vấn đề liên quan tới môi trường đều có thể được giải quyết. Cần tăng cường tuyên tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao ý thức người dân trong việc bảo vệ môi trường nước từ những hành động đơn giản như vứt rác đúng nơi quy định, lên án với những hành vi xả rác bừa bãi.

Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chế tài xử lý pháp luật về môi trường

Trong 20 nguyên nhân gây ra ô nhiễm nguồn nước và cách khắc phục đã đề cập, có rất nhiều yếu tố nhưng mấu chốt vẫn là ý thức cá nhân, tập thể, tổ chức.

Do đó, để khắc phục ý thức của người dân, ngoài tuyên truyền, thì cần có các biện pháp xử phạt nặng để răn đe. như vậy mới có khả năng thay đổi ý thức của người dân và cộng đồng được

*Hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải tại khu dân cư và kể cả các khu công nghiệp, nông nghiệp.***

Để làm được điều này cần có sự kết hợp của 3 hệ thống đó là: Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Nhà nước là người đầu tư, doanh nghiệp là đơn vị thi công và người dân là người sử dụng

Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động xả nước thải tại các khu công nghiệp để kịp thời phát hiện và xử lý sai phạm.
Các nhà máy, xí nghiệp cần xây bể xử lý nguồn nước thải thay vì xả trực tiếp ra môi trường bên ngoài cũng là biện pháp xử lý ô nhiễm môi trường nước hiệu quả.
Nhà nước cần đẩy mạnh đầu tư xây dựng thêm những hệ thống xử lý nước thải, rác thải đạt chuẩn. Tích cực đầu tư nghiên cứu để tìm ra các biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường nước hiệu quả hơn.
Khuyến khích người dân vùng nông thôn áp dụng giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường nước bằng cách xây dựng hầm cầu tự hoại, hầm biogas cải tiến để xử lý nước thải, tránh xả trực tiếp phân và nước tiểu trong chăn nuôi ra môi trường.
Cải tiến công tác sản xuất nông nghiệp bằng cách dùng phương pháp tự nhiên để tạo dinh dưỡng cho đất, kết hợp sử dụng cây trồng kháng sâu bệnh tốt để hạn chế sử dụng các hóa chất độc hại.