Mục lục bài viết

Gốc axit là gì? Tính chất hóa học các gốc axit thường gặp

Gốc axit là gì ? Gốc axit là một phần trong phân tử axit khi thực hiện tách nguyên tử Hidro linh động trong phân tử. Còn Axit là một trong những phân tử hóa học được cấu tạo bởi nguyên tử Hydro và gốc axit. Chính vì thế, để thu được gốc Axit thì chúng ta chỉ cần tách nguyên tử Hydro ra khỏi phân tử hóa học

Gốc axit được hiểu là một phần trong phân tử axit khi tách đi nguyên tử Hidro linh động trong phân tử. Ví dụ như:

Tách nguyên tử Hiđro trong axit clorua (HCl) → gốc axit thu được là Cl–.
Tách nguyên tử Hiđro trong axit nitric (HNO₃) → gốc axit thu được là NO₃–.
Tách nguyên tử Hiđro trong axit sunfuric (H₂SO₄) → gốc axit thu được là SO₄^2- hoặc HSO₄^–
Tách nguyên tử Hiđro trong axit photphoric (H₃PO₄) → gốc axit thu được là PO₄^3- hoặc HPO₄^2- hoặc H₂PO₄^–

Trong thực tế, gốc axit tồn tại ở rất nhiều nơi, ngay cả trong các loại thực phẩm hàng ngày như ổi, chanh, dưa,… Thậm chí là nước mà bạn đang uống hàng ngày cũng có thể chứa gốc axit.

Các gốc axit thường gặp

Dựa theo cấu tạo, gốc axit được chia thành 2 loại, đó là gốc axit có hidro và gốc axit không có hidro:

Gốc axit có hidro: HSO₄^–, HPO₄^2-, H₂PO₄^–
Gốc axit không có hidro: Cl^–, NO₃^–, SO₄ ^2-, PO₄^3-

Ngoài ra, gốc axit còn được phân loại gốc axit thành gốc axit có oxi và gốc axit không có oxi:

Gốc axit có oxi: NO₃^–, PO₄^3-, SO4^2-
Gốc axit không có oxi: Cl^–, I^–, Br^–, F^–

Phân loại gốc axit gồm những gì?

Dựa vào cấu trúc của chúng, người ta chia axit thành 2 loại: gốc axit có hydro và axit không có hydro:

Gốc axit có hydro

Gốc axit với hydro: -HSO4, =HPO4, -H2PO4

Gốc axit không có hydro

Gốc axit không có hydro: -Cl, -NO3, =SO4, PO4

Ngoài ra, người ta còn phân loại axit thành axit có oxy và axit không có oxy:

Gốc axit với oxy: -NO3, =SO4, PO4

Axit và gốc axit
STT	Công thức axit	Tên gọi Axit	Khối lượng axit (đvC)	Công thức gốc axit	Tên gọi gốc axit	Hóa trị	Khối Lượng Gốc Axit (đvC)
1	HCl	Axit clohidric	36.5	-Cl	Clorua	I	35.5
2	HBr	Axit bromhidric	81	-Br	Bromua	I	80
3	HF	Axit flohidric	20	-F	Florua	I	19
4	HI	Axit iothidric	128	-I	Iotdua	I	127
5	HNO3	Axit nitric	63	-NO3	Nitrat	I	62
6	HNO2	Axit nitric	47	-NO2	Nitrit	I	46
7	H2CO3	Axit cacbonic	62	=CO3	Cacbonat	II	60
7	H2CO3	Axit cacbonic	62	-HCO3	Hidrocacbonat	I	61
8	H2SO4	Axit sunfuric	98	=SO4	Sunfat	II	96
8	H2SO4	Axit sunfuric	98	-HSO4	Hidro Sunfat	I	97
9	H2SO3	Axit sunfuric	82	=SO3	Sunfit	II	80
9	H2SO3	Axit sunfuric	82	-HSO3	Hidro Sunfua	I	81
10	H3PO4	Axit photphoric	98	PO4	Photphat	III	95
				-H2PO4	Dihydro Photphat	I	97
				=HPO4	Hidro Photphat	II	96
				☰PO4	Photphat	III	95
11	H3PO3	Axit photphoric	82	☰PO3	Photphat	III	79
				-H2PO3	Đihiđrophotphit	I	81
				=HPO3	Hidrophotphat	II	80
12	H2SO3	Axit Sunfit	82	=SO3	Sunfit	II	80
12	H2SO3	Axit Sunfit	82	-HSO3	Hidro sunphit	I	81
13	H2CO3	Axit Cacbonic	62	=CO3	Cacbonat	II	60
13	H2CO3	Axit Cacbonic	62	-HCO3	Hidrocacbonat	I	61
14	H2S	Axit Sunfuhiđric	34	=S	Sunfua	II	32
14	H2S	Axit Sunfuhiđric	34	-HS	Hidro Sunfua	I	33
15	H2SiO3	Axit silicic	78	=SiO3	Silicat	II	76
15	H2SiO3	Axit silicic	78	-HSiO3	Hidro Silicat	I	77

Tính chất hóa học của axit

– Làm đổi màu chất chỉ thị như giấy chỉ thị pH, quỳ tím, dung dịch phenol phtalein.

– Tác dụng được với một số kim loại để tạo ra muối và giải phóng khí H2. Đối với axit H2SO4 và axit HNO3 đặc nóng, nó có thể tác dụng được với hầu hết các kim loại để tạo ra khí SO2 hoặc NO2.

HCl + Fe → FeCl2 + H2↑

2Fe + 6H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 3SO2↑ + 6H2O

– Tác dụng với bazo và tạo ra sản phẩm là muối và nước

H2SO4 + Cu(OH)2 → CuSO4 + 2H2O

– Tác dụng với oxit bazơ và tạo ra muối + nước

Na2O + 2HCl → 2NaCl + H2↑

FeO + H2SO4(loãng) → FeSO4 + H2O

CuO + 2HCl → CuCl2 + H2O

– Tác dụng với muối và tạo thành muối mới + axit mới

Điều kiện để phản ứng xảy ra là:

Muối phản ứng phải là muối tan
Muối mới được tạo ra phải không tan trong axit mới
Sản phẩm được tạo thành phải chứa một chất kết tủa hoặc chất khí bay hơi

H2SO4 + BaCl2 → BaSO4(r)↓ + 2HCl

K2CO3 + 2HCl → 2KCl + CO2↑ + H2O

Ứng dụng của axit là gì

– Axit giúp loại bỏ gỉ sắt và những sự ăn mòn khác từ kim loại.

– H2SO4 được sử dụng để làm chất điện phân trong pin của xe hơi.

– Các axit mạnh được sử dụng nhiều trong ngành công nghiệp chế biến khoáng sản.

– Axit HCl được bơm vào trong tầng đá của các giếng dầu để hòa tan 1 phần đá hay còn gọi là “rửa giếng”, giúp các lỗ rỗng lớn hơn.

– Hỗn hợp axit HCl và HNO3 đặc với tỷ lệ 3:1 giúp hòa tan vàng và bạch kim.

– Sử dụng làm chất phụ gia trong chế biến và bảo quản thực phẩm, đồ uống.

– Axit HNO3 tác dụng với ammoniac được sử dụng để sản xuất phân bón amoni nitrat dùng trong nông nghiệp.

– Axit cacboxylic có thể được este hóa với rượu cồn để tạo thành este.

Trong y học

Axit acetylsalicylic (Aspirin) được dùng như một loại thuốc giảm đau và hạ sốt.
Axit boric được sử dụng làm chất khử trùng các vết cắt nhỏ hoặc các vết bỏng. Khi pha loãng sẽ trở thành dung dịch rửa mắt. Axit boric cũng là một chất chống vi khuẩn được dùng để điều trị mụn trứng cá, bệnh phồng chân ở vận động viên thể thao và dùng làm chất bảo quản chai đựng mẫu nước tiểu trong các thí nghiệm.

– Axit HCl có trong dạ dày giúp cơ thể tiêu hóa thức ăn được tốt hơn.

– Amino axit được sử dụng để tổng hợp các protein cần thiết cho sự phát triển của sinh vật và sửa chữa các mô trong cơ thể.

– Axit nucleic rất cần thiết cho quá trình sản xuất ADN, ARN và chuyển các đặc tính sang con lai thông qua gen.

– Axit cacbonic cũng có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng độ pH trong cơ thể.

Trong cơ thể người

Axit đóng vai trò vô cùng quan trọng giúp tiêu hóa thức ăn bằng cách phá vỡ các phân tử thức ăn có cấu trúc phức tạp.

Amino axit được yêu cầu để tổng hợp các protein cần thiết cho sự phát triển và sửa chữa các mô cơ thể.

Các axit nucleic rất quan trọng cho việc sản xuất DNA và RNA và chuyển các đặc tính sang con lai qua gen. Axit cacbon rất quan trọng để duy trì độ cân bằng pH trong cơ thể.